Προγραμματισμός άρδευσης είναι η λήψη απόφασης για το πότε και με πόσο νερό να ποτίσω στο χωράφι.

Εξαρτάται από: το κλίμα, την βροχόπτωση, την καλλιέργεια και το έδαφος

Τα εδάφη συγκρατούν νερό, το οποίο και χρησιμοποιούν τα φυτά κατά τις περιόδους μεταξύ των βροχοπτώσεων και των αρδεύσεων. Η ικανότητα συγκράτησης του νερόυ καθορίζεται από το διαθέσιμο νερό (available water) το οποίο είναι η ποσότητα του διαθέσιμου νερού στο έδαφος και έχει δύο όρια:

Το υγρό ( υδατοικανότητα εδάφους)

Το ξηρό ( σημείο μόνιμου μαρασμού)

Υδατοικανότητα εδάφους (field capacity) είναι η περιεκτικότητα σε νερό, που παραμένει μετά τη στράγγιση ενός κορεσμένου εδάφους για αρκετές ημέρες. Αποτελεί σπουδαίο παράγοντα για τον καθορισμών και τον ακριβή υπολογισμό των υδατικών αναγκών μιας καλλιέργειας. Συνδέεται στεενά με τη φυσικοχημική κατάσταση του εδάφους και ταυτίζεται με την ισοδύναμη υγρασία. Η τιμή της ποικίλει ανάλογα με τη μηχανική σύσταση του εδάφους. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να υπάρχει ανάλυση εδάφους και συγκεκριμένα ανάλυση σχετικά με την μηχανική σύστασή του.

Σημείο μόνιμου μαρασμού (permanent wilting percentage) είναι η υγρασία ενός εδάφους για την οπία το φυτό πέφτει σε κατάσταση μόνιμου μαρασμού, δηλαδή δεν επιτρέπει στα φυτά να απορροφήσουν νερό από το έδαφος.

Η διαφορά μεταξύ της Υδατοικανότητας και του σημείου μόνιμου μαρασμού ονομάζεται διαθέσιμη υγρασία (moisture available)

Η δόση άρδευσης, δηλαδή η ποσότητα του νερού που θα χορηγηθεί στο έδαφος, εξαρτάται από το βάθος μέχρι το οποίο πρέπει να αρδευτεί, την ικανότητα που έχει το έδαφος να συγκρατεί το ωφέλιμο για τα φυτά νερό, το σημείο μέχρι το οποίο θα επιτραπεί η εξάντληση του νερού από τα φυτά πριν από κάθε άρδευση και το ποσοστό της επιφάνειας ή του όγκου που πρέπει να υγρανθεί. Η ποσότητα του νερού στην άρδευση διακρίνεται σ’ εκείνη που απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών του φυτού και ονομάζεται καθαρή δόση άρδευσης και σ’ εκείνη που εφαρμόζεται κατά την άρδευση και ονομάζεται δόση εφαρμογής.

Η δόση εφαρμογής, εξαρτάται από το επιθυμητό βάθος ύγρανσης, τη διαθέσιμη υγρασία, από το ποσοστό εξάντλησης της διαθέσιμης υγρασίας και από το ποσοστό της επιφάνειας του εδάφους, που πρέπει να υγραίνεται κατά την άρδευση

Το εύρος άρδευσης

Το καθαρό ύψος νερού, ή η ποσότητα νερού που είναι στη διάθεση των φυτών με την άρδευση ξοδεύεται ύστερα από έναν αριθμό ημερών και συνεπώς χρειάζεται επανάληψη της άρδευσης. Η κατανάλωση αυτή δημιουργεί ένα έλλειμμα νερού, το οποίο αναφερόμενο στη διάρκεια της ημέρας, λέγεται ημερήσιο υδατικό έλλειμμα, ή ημερήσια υδατοκατανάλωση. Το χρονικό διάστημα στο οποίο καταναλώνεται το νερό της άρδευσης λέγεται εύρος άρδευσης.

Με τον όρο διάρκεια της άρδευσης εννοούμε το χρόνο που μεσολαβεί από την έναρξη μέχρι τη λήξη της άρδευσης. Είναι φανερό ότι η διάρκεια της άρδευσης πρέπει να είναι τέτοια ώστε να χορηγούμε νερό στην επιφάνεια του εδάφους, με ένταση ίση με τη βασική διηθητικότητα. Εάν τηρηθεί αυτός ο όρος, τότε στο έδαφος θα εισχωρήσει περισσότερο νερό και θα συγκρατηθεί από αυτό, με αποτέλεσμα την αποφυγή της επιφανειακής απορροής αλλά και της βαθιάς διήθησης.

Η λήψη των αποφάσεων και η εφαρμογή συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων για την ολοκληρωμένη διαχείριση υδατικών πόρων αποτελούν το επόμενο βήμα. Τέλος, εξετάζονται οι προοπτικές ανάπτυξης βάσης δεδομένων και παρεμφερών εργαλείων, με στόχο την παρακολούθηση (monitoring) των διαφόρων υδρολογικών και γεωργικών παραμέτρων των υπό εξέταση ζωνών παραγωγής.

Όλα αυτά οδηγούν σε ένα κατάλληλο σύστημα υποστήριξης αποφάσεων, με την ενσωμάτωση των πλέον προηγμένων τεχνολογιών και στόχο την ενίσχυση των επιλογών, που περιλαμβάνουν την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των υδάτων με την ταυτόχρονη εφαρμογή των αρχών της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδατικών πόρων στον γεωργικό τομέα, σε επίπεδο λεκάνης απορροής.

Από τα βασικά προβλήματα στην ελληνική αρδευόμενη γεωργία είναι η έλλειψη τεχνικής υποστήριξης σε θέματα αρδεύσεων, με συνέπεια τη χαμηλή αποτελεσματικότητα. Συγχρόνως, οι κακές πολιτικές νερού οδηγούν σε μεγάλες σπατάλες νερού και ενέργειας όταν υπάρχει άντληση, καθώς και σε βαθιά κατείσδυση λιπασμάτων, με συνέπεια τη ρύπανση των υδροφόρων οριζόντων. Επίσης, δεν υπάρχει έλεγχος στον αρδευτικό εξοπλισμό που χρησιμοποιείται.

 Κρίνεται απαραίτητη η αξιολόγηση των αρδευτικών συστημάτων στον αγρό, για να υπάρξει βελτίωση. Η αξιολόγηση περιλαμβάνει την ανάπτυξη πρότυπων αρδευτικών συστημάτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και τη δημιουργία αποδεικτικών αγρών με τα πρότυπα αυτά αρδευτικά συστήματα, για να διαπιστώνεται η βελτίωση που μπορεί να επιτευχθεί, στην εφαρμογή αρδευτικού νερού και τελικά στην αποδοτικότητα των καλλιεργειών. Η βασική επίπτωση της αξιολόγησης είναι η βελτίωση της αρδευτικής τεχνικής σε επίπεδο αγροτεμαχίου.